زندگی شبانه، حتما واژه‌ای جذاب و قابل تامل است و این زیبایی برای آنهایی که اصطلاحا می‌گویند «آدم‌های شب هستند» معنایی زیباتر دارد اما شب‌هایی که می‌تواند بسیار زیبا، تماشایی و آرامش‌بخش باشد، اکنون تاریک! و ترسناک شدند و حضور شهروندان در بیرون از منازل تنها به ساعاتی معطوف شده که هنوز خورشید غروب نکرده است. این فرهنگ اما آرام‌آرام در کلانشهرهای بزرگ و پیشرفته دنیا تغییر کرد و مدیران شهرهای بزرگ و رو به توسعه دنیا شرایط و زیرساخت‌های لازم برای حضور اجتماعی مردم و البته آغاز «زندگی شبانه» را فراهم آوردند.
طهران قدیم
شب، حتما به معنای پایان کار و تلاش و شاید پایان یک روز فعالیت و زندگی شبانه نیست اما در این بین هستند آنهایی که غروب خورشید را به معنای رسیدن به منزل، استراحت و آرامش معنی می‌کنند و شاید همین تفکر باعث شده که معنی «زندگی شبانه» به‌طور کلی از یاد برود، به این معنا که شب‌ها تاریک باشد و زندگی به جز بیرون از منازل دیگر ادامه نداشته باشد. زندگی شبانه، حتما واژه‌ای جذاب و قابل تامل است و این زیبایی برای آنهایی که اصطلاحا می‌گویند «آدم‌های شب هستند» معنایی زیباتر دارد اما شب‌هایی که می‌تواند بسیار زیبا، تماشایی و آرامش‌بخش باشد، اکنون تاریک! و ترسناک شدند و حضور شهروندان در بیرون از منازل تنها به ساعاتی معطوف شده که هنوز خورشید غروب نکرده است. این فرهنگ اما آرام‌آرام در کلانشهرهای بزرگ و پیشرفته دنیا تغییر کرد و مدیران شهرهای بزرگ و رو به توسعه دنیا شرایط و زیرساخت‌های لازم برای حضور اجتماعی مردم و البته آغاز «زندگی شبانه» را فراهم آوردند.
حس مشترک
هر جامعه‌ای دارای نوعی از زندگی شبانه عمومی است. جادوی شهر در پی خود اجتماعات محلی و گردشگاه‌های اجتماعی شبانه را به‌وجود می‌آورد. گروهی از صاحب‌نظران بر این باورند که زندگی شبانه شهر و منظر شبانه احتمالا امتداد نقاط عطف شهری یا دست‌کم قسمتی از آن را در بر می‌گیرد. قدم زدن، خرید کردن، حضور در بوستان‌ها، رفتن به سینما و تئاتر، ملاقات دوستان و... از جمله فعالیت‌ها و زندگی اجتماعی شبانه محسوب می‌شود. در طول تاریخ مدنیت همواره مکان‌هایی در شهر وجود داشته است تا افرادی با مجموعه‌ای از ارزش‌های مشترک با رفتن به آنجا با یکدیگر ارتباط داشته باشند؛ مکان‌هایی که همیشه شبیه محل‌های نمایش خیابانی بوده‌اند. در تمام این گردشگاه‌ها، مردمی با شیوه زندگی مشترک برای معاشرت جمع می‌شوند و اجتماعشان را تثبیت می‌کنند که این خود نخستین پایه‌های زندگی شبانه است.
منظر شبانه و زندگی اجتماعی
منظر شبانه چیست؟ برای تعریف منظر شبانه ابتدا باید به تعریف زندگی شبانه که مفهوم کلی‌تری را در بر‌می‌گیرد، پرداخت. کارشناسان جامعه‌شناس می‌گویند:«تمامی اقدامات انسانی (چه مادی و چه معنوی) که به‌منظور ارتقای سطح کیفی زندگی و در ساعات شب، درون جامعه انسانی رخ می‌دهد و موجب تداوم فعالیت جامعه و پویایی آن می‌شود، زندگی شبانه آن جامعه را تشکیل می‌دهد». جنس مبلمان و نورپردازی‌ها که شاکله عینی منظر شبانه است به‌عنوان یکی از هویت‌سازترین عناصر شهر مطرح شده و منظر شب را با روز پیوند می‌دهد به‌گونه‌ای که یک کل واحد از مکانی خاص در ذهن هر شهروند شکل می‌گیرد. تهران اما از آن دسته کلانشهرهایی است که زندگی شبانه را می‌توان در گوشه و کنارش جست‌وجو کرد؛ کلانشهری رو به توسعه که می‌توان گفت زیرساخت‌ها و شرایط کافی برای زندگی شبانه را فراهم کرده است.
نقشه ذهنی شهر در شب
منظر شبانه اهداف مهمی را دنبال می‌کند! یکی از خصوصیات جوامع پایدار، فهم درست و کلی شهروندان از جامعه زیستی خود است. هر شهروند توسط عناصر شهر، یک نقشه ذهنی از شهر را در ذهن خود پرورش می‌دهد که حاصل فهم وی از شهر است. درصورت عدم‌تطابق این درک با درک شبانه، شهروند مجبور به حفظ 2نقشه ذهنی متفاوت از یک مکان می‌شود که عدم‌همپوشانی این دو، نقاطی کور از شهر را برای او ایجاد می‌کند؛ معضلی که البته بسیار بزرگ و ساختارشکن به‌نظر می‌رسد و در این بین مهم‌ترین وظیفه منظر شبانه، تطبیق نقشه ذهنی شهروندان از روز و شب شهر است که باعث تحقق یک اجتماع پایدار می‌شود.
پیشنهادهای شبانه پایتخت
شب‌های تهران در ماه مبارک رمضان با سایر شب‌ها البته تفاوت‌های خاصی دارد و زندگی شبانه اهالی پایتخت در این ماه بسیار متفاوت است و پیشنهادهای متعددی برای اهالی پایتخت در این ایام وجود دارد.ویژه برنامه‌های ماه مبارک رمضان در بوستان‌های نهج‌البلاغه (منطقه2)، پارک ملت (منطقه3)، بوستان اندیشه (منطقه7)، پارک فدک (منطقه8)، بوستان سهند (منطقه14)، بوستان نرگس (مناطق21و22)، پارک شهر (منطقه12) و فرهنگسرای بهمن (منطقه16) از پیش از اذان تا زمان افطار اجرا می‌شود و در بوستان لاله (منطقه6)، فرهنگسراهای رازی و انقلاب (منطقه11)، فرهنگسرای خاوران (منطقه15)، بوستان بهاران (منطقه17) و فرهنگسرای ولاء (منطقه20) بعد از افطار آغاز می‌شود. شب‌های شیدایی هم از سلسله برنامه‌های سازمان فرهنگی- هنری شهرداری تهران است که در شب‌های ماه مبارک رمضان از ساعت 22 تا یک بامداد در باغ‌موزه دفاع مقدس برگزار می‌شود. قرائت قرآن، مناجات‌خوانی، اجرای سرود و تواشیح، گپ و گفت با هنرمندان، بیان خاطرات دفاع مقدس، برپایی نگارگذر و خیابان هنر و نمایش آبنمای موزیکال از جمله برنامه‌های این ماه است تابه نوعی شب‌های ماه مبارک رمضان با زندگی شبانه در سایر ماه‌های سال متفاوت باشد.
شب هایی روشن مانند روز
منظر شبانه به‌صورت جدی به شکل‌گیری عملکردهای مختلف در کنار یکدیگر و تجمیع خرده‌فعالیت‌ها بستگی دارد. باید مغازه‌ها، فضاهای تفریحی و خدماتی را که شب‌ها باز هستند در کنار هم پیوند زد و آنها را در کنار هتل‌ها، قهوه‌خانه‌ها و غذاخوری‌های شبانه‌روزی مستقر ساخت تا مراکز زندگی شبانه که استخوان‌بندی منظر شب را تشکیل می‌دهند، شکل گیرند. این مراکز اما باید خصوصیتی بارز داشته باشند که آن هم روشنایی‌شان است. این مراکز باید روشن، ایمن و سرزنده باشند.
میادین شبانه
شاید بتوان شب‌های تهران را به‌عنوان پایتخت و یکی از کلانشهرهای توسعه یافته و مدرن، شب‌هایی روشن نامید و گفت که این شهر تا صبح خواب ندارد. منظر شبانه تهران در سال‌های اخیر دستخوش تحولات خاصی شده است و میادین، گردشگاه‌های طبیعی و خیابان‌های سواره‌رو را به‌عنوان جزئی از خود قبول کرده است. میادین، گردشگاه‌های طبیعی و خیابان‌های اصلی شهر در این چند سال با تغییرات بسیار زیادی مواجه شده‌اند و هر کدام تعاریف خاص خود را دارند. میادین، از آنجا که نقاط مقصد به حساب می‌آمدند و به‌علت بهره‌گیری از فضاهای خدماتی و تجاری و همچنین روشنایی بالا و امنیت، شرایط لازم برای شکل‌گیری زندگی شبانه را دارا بودند. میادین به‌عنوان هویتی شاخص در منظر شبانه تهران ایفای نقش کردند. پیاده‌روهای فعال، در کنار مغازه‌ها و مراکز خرید، دیدن و دیده شدن، نورپردازی‌ها در مرکز میادین که از فواصل دور نیز قابل تشخیص است و مهم‌تر از همه دسترسی به نقاط گردشگری شبانه (دربند در کنار میدان تجریش، پارک‌های ملت و ساعی و اراضی عباس‌آباد در فاصله‌های نسبتا نزدیک به میدان ونک) و... دست به دست هم دادند تا منظر شبانه خاصی در میادین شکل بگیرد.
خیابان هایی که خواب ندارند
معمولا خیابان‌های اصلی، قدیمی و تاریخی یک کلانشهر را می‌توان یکی از نقاطی دانست که حتما تا صبح بیدار هستند؛ با حال و هوایی خاص. خیابان‌های اصلی شهر که زمانی معبر دسترسی محسوب می‌شدند، اکنون جایی برای تمرکز فعالیت‌های شبانه هستند. خیابان ولیعصر(عج) با سابقه‌ای طولانی در فرهنگ شهرنشینی تهران به‌علت مرتبط کردن مراکز زندگی شبانه، از قبیل میدان تجریش، ونک، میدان فاطمی، چهار‌راه ولیعصر(عج) و تئاتر شهر، در شکل بخشیدن به زندگی شبانه تهران نقش بسزایی دارد و این‌چنین، خیابان‌هایی شکل می‌گیرند که حتما تا خود صبح خواب ندارند از بس که بیدارند!
فرهنگ و زندگی شبانه
خیلی‌ها اهالی هنر را اهالی شب می‌نامند؛ نویسنده‌هایی که از آرامش شب استفاده می‌کنند، بازیگران و دوست‌داران سینما که دوست دارند شب‌ها سینما بروند و...؛ این خود بدعتی شد که طی چندسال اخیر سینماهای پایتخت که البته شکل و کاربری‌ای متفاوت پیدا کرده‌اند، شب‌ها نیز باز باشند و حتی در شب‌های ماه مبارک رمضان تا خود اذان صبح برنامه پخش فیلم داشته باشند. شاید با عبور از کنار سینماهایی مانند پردیس ملت، آزادی و اریکه، به این موضوع واقف شوید. زندگی شبانه فرهنگی در پایتخت حتما جزو آن دسته از زیرساخت‌هایی است که به رشد زندگی شبانه به‌خصوص در ماه‌هایی همچون تابستان کمک می‌کند.
